انواع تجهیزات و وسایل فرودگاهی
تجهیزات پشتیبانی فرودگاهی
تجهیزات پشتیبانی زمینی فرودگاهی (GSE) به تجهیزاتی اطلاق می‌شود که برای ارائه خدمات به هواپیماها بین دو پرواز مورد استفاده قرار می‌گیرند. بسیاری از شرکت‌های هواپیمایی قراردادهای هندلینگ زمینی عملیات پروازی خود را به فرودگاه‌ها، شرکت‌های هندلینگ یا حتی به سایر شرکت‌های هواپیمایی واگذار می‌کنند. سرعت، کارایی و دقت در خدمات هندلینگ زمینی برای به حداقل رساندن فاصله زمانی بین دو پرواز بسیار اهمیت دارد.
تجهیزات پشتیبانی زمینی فرودگاهی شامل طیف وسیعی از وسایل نقلیه و تجهیزات ضروری برای خدمات رسانی به هواپیماها در هنگام بارگیری و تخلیه مسافران و بار، تعمیر و نگهداری و سایر عملیات زمینی است. این فعالیت‌ها شامل بارگیری و تخلیه بار، ذخیره‌سازی آب آشامیدنی، تخلیه مخازن سرویس بهداشتی، سوخت‌گیری هواپیما، بررسی و نگهداری موتور و بدنه هواپیما، حمل افراد بیمار، معلول و سالخورده، و تامین غذا و نوشیدنی مورد نیاز در زمان پرواز می‌شود.
علاوه بر این، خدمات مربوط به کابین هواپیما برای راحتی و ایمنی مسافران و خدمه مانند تامین نیروی برق و تهویه مطبوع، نظافت کابین و شارژ مواد مصرفی یا موارد قابل شستشو مانند صابون، بالش، دستمال، پتو و مجله نیز توسط تجهیزات پشتیبانی زمینی ارائه می‌شود.
چاک CHOCKS
چاک‌ها برای جلوگیری از حرکت ناخواسته هواپیما در هنگام توقف استفاده می‌شوند و جنس آنها معمولاً از چوب یا لاستیک سخت است. از آنجا که چاک‌ها باید در جلو و عقب چرخ‌های هواپیما قرار گیرند، معمولاً به صورت یک جفت ساخته می‌شوند که با طناب یا کابل به یکدیگر متصل شده‌اند.
تجهیزات سوخت گیری REFUELERS
سوخت‌گیری هواپیما می‌تواند توسط تانکر سوخت‌رسان یا یک کامیون هیدرنت انجام شود. مخزن تانکرهای سوخت‌رسان که می‌تواند تا ۶۰,۰۰۰ لیتر سوخت گنجایش داشته باشد، از جنس آلومینیوم یا فولاد ضد زنگ ساخته شده و مجهز به دریچه بازدید، شیرهای پنوماتیک فشار و خلا، نشانگر موجودی سوخت و حسگر پنوماتیک کنترل پرشدن مخزن است. امروزه در بسیاری از فرودگاه‌ها از تانکر برای سوخت‌رسانی به هواپیما استفاده نمی‌شود؛ بلکه شبکه‌ای زیرزمینی برای سوخت‌رسانی وجود دارد که به آن HYDRANT TRUCK می‌گویند. استفاده از سیستم‌های هیدرنت در مقایسه با تانکر مزایای قابل‌توجهی دارد، از جمله اینکه تانکرها نیاز به پر شدن مجدد پس از خالی شدن دارند.
ژنراتو برق زمینی GROUND POWER UNIT
واحد نیروی زمینی که به اختصار GPU گفته می‌شود، وسیله‌ای است که قادر به تأمین نیروی برق هواپیما بر روی زمین است. بیشتر هواپیماها از هر دو جریان مستقیم (DC) و جریان متناوب (AC) استفاده می‌کنند. گرچه ولتاژهای متفاوتی در هواپیماهای موجود استفاده می‌شود، ولی بیشتر هواپیماهای بزرگ مسافربری از جریان مستقیم با ولتاژ ۲۸ ولت و جریان متناوب سه فاز با ولتاژ ۱۵۵ ولت و فرکانس ۴۰۰ هرتز برای تأمین نیاز خود بهره می‌برند. ژنراتور برق زمینی به دو شکل ثابت و سیار در فرودگاه‌ها وجود دارد که پس از اتصال به هواپیما از طریق یک کابل سه فاز، نیروهای الکتریکی مورد نیاز جهت روشن کردن APU (در صورت نیاز)، روشن کردن موتورهای هواپیما و ژنراتورها، سیستم تهویه هواپیما، چراغ‌های کابین هنگام سوار و پیاده شدن مسافران و… را تأمین می‌کند. تعداد GPU مورد نیاز برای هر هواپیما به اندازه آن بستگی دارد؛ بنابراین هواپیماهای باریک‌پیکر به یک GPU، هواپیماهای پهن‌پیکر به دو GPU و ایرباس A380 به چهار GPU نیاز دارند.
واحد تهویه هوا AIR CONDITIONING UNIT
تجهیزات تهویه هوا که به دو شکل ثابت یا سیار در فرودگاه‌ها وجود دارند، هنگام استراحت هواپیما در رمپ، از طریق ارسال داکت‌های انعطاف‌پذیر با قطرهای بسیار بزرگ به داخل هواپیما، هوای داخل کابین را تهویه می‌کنند. این تجهیزات برای حفظ دمای مناسب و تهویه مطبوع در کابین هواپیما، به ویژه زمانی که هواپیما در حال استراحت است و موتورها خاموش هستند، استفاده می‌شوند.
هواپیماهای بزرگ برای تهویه مناسب هوا در کابین به دو سیستم مجزا نیاز دارند. این دو سیستم معمولاً شامل واحد تهویه مطبوع (ACU) و سیستم تأمین هوای تازه (PCA) هستند. واحد تهویه مطبوع دما و رطوبت هوا را تنظیم می‌کند، در حالی که سیستم تأمین هوای تازه هوای پاک و فیلتر شده را به کابین می‌رساند، تا محیطی راحت و ایمن برای مسافران و خدمه فراهم شود.
راهنمای فریت بار به خارج از کشور
اتوبوس BUS
اتوبوس‌های فرودگاهی برای انتقال مسافران از ترمینال به هواپیما یا ترمینال‌های دیگر استفاده می‌شوند. کف این اتوبوس‌ها بسیار پایین‌تر از اتوبوس‌های شهری است و دارای درب‌های عریض‌تری در هر دو طرف هستند، به گونه‌ای که دو مسافر می‌توانند به طور همزمان پیاده یا سوار شوند.
لودر کانتینر CONTAINER LOADER
لودرهای کانتینر، که به عنوان لودر کارگو یا K لودر نیز شناخته می‌شوند، برای بارگیری و تخلیه کانتینرها و پالت‌ها به داخل و خارج از هواپیما به کار می‌روند. این لودرها با استفاده از غلطک‌ها یا چرخ‌های گردان، کانتینرها و پالت‌ها را جابجا می‌کنند. اندازه و نوع لودر مورد استفاده بستگی به نیاز و ابعاد هواپیما دارد، که شامل لودرهای ۳.۵ تنی، ۷ تنی (نسخه استاندارد و جهانی)، ۱۴ تنی و ۳۰ تنی می‌شود.
حمل کننده کانتینر Container Transporter
حمل‌کننده‌ها، علاوه بر بارگیری و تخلیه کانتینرها، قابلیت حمل و نقل کانتینرها و بارها را دارند.
ماشین های آب آشامیدنی Potable water truck
ماشین‌های آب آشامیدنی مسئول تأمین آب با کیفیت برای هواپیما هستند. آب تصفیه شده به وسیله‌ی یک پمپ از کامیون به هواپیما منتقل می‌شود، تا مطمئن شود که هواپیماها در هنگام توقف به آب تمیز و مورد نیاز دسترسی دارند.
ماشین تخلیه سرویس بهداشتی(توالت) Lavatory Service Vehicle
فضولات هواپیماها تا زمانی که ماشین‌های تخلیه توالت بتوانند آنها را خالی کنند، در مخازن مخصوص هواپیما ذخیره می‌شوند. پس از خالی کردن تانک، مخزن با مخلوطی از آب و یک ماده ضدعفونی کننده به نام “بلو جویس” پر می‌شود. برخی از فرودگاه‌ها به جای استفاده از یک وسیله نقلیه، از گاری‌های توالت کوچکتری استفاده می‌کنند که باید توسط کامیون‌ها جابجا شوند.
ماشین کیترینگ Catering Vehicle
عملیات کیترینگ شامل تخلیه مواد غذایی و نوشیدنی‌های استفاده نشده از هواپیما و بارگیری مواد غذایی و نوشیدنی‌های تازه برای مسافران و خدمه می‌باشد. مواد غذایی در محیطی استریل و کنترل شده بر روی زمین آماده می‌شوند و پس از بسته‌بندی، داخل ترولی‌های استاندارد قرار گرفته و به ماشین کیترینگ دارای یخچال منتقل می‌شوند. این ماشین‌ها از پنل‌های عایق ساخته شده‌اند و قادر به حفظ درجه حرارت صفر درجه هستند.
وعده‌های غذایی معمولاً در ترولی‌ها به مسافران در آسمان ارائه می‌شوند. برای هواپیمای ایرباس A380 به دلیل ابعاد بزرگ آن، نوع خاصی از ماشین کیترینگ طراحی شده است تا بتواند به صورت کارآمد و موثر خدمات کیترینگ را ارائه دهد.
ماشین بالابر High Loader Truck
ماشینی وجود دارد که شبیه به ماشین کیترینگ است و برای انتقال بیماران، افراد خاص و دیگر افراد به داخل هواپیما استفاده می‌شود.
تسمه نقاله Belt Loader
تسمه نقاله برای تخلیه و بارگیری چمدان‌ها و سایر محموله‌های باری در هواپیما استفاده می‌شود.
پلکان Passenger Boarding Step/Stair
جهت انتقال افراد از زمین به داخل هواپیما یا برعکس، از پلکان استفاده می‌شود. فرودگاه‌های مختلف بسته به امکانات خود و همچنین اندازه هواپیماها از پلکان‌های متفاوتی مانند “Aircraft Steps” و “Boarding Ramps” استفاده می‌کنند. بیشتر پلکان‌ها دارای ارتفاع قابل تنظیم برای سازگاری با هواپیماهای مختلف هستند. همچنین، برخی از پلکان‌ها دارای ویژگی‌های اضافی مانند سقف، گرمایش، روشنایی اضافی و فرش قرمز برای مسافران VIP هستند.
در فرودگاه‌های مدرن، به جای پلکان‌ها از پل‌های تلسکوپی یا “Jetway” (همچنین به عنوان “Air Bridge” یا “Jet Bridge” نیز شناخته می‌شود) برای ورود از گیت خروج ترمینال به داخل هواپیماهای بزرگ استفاده می‌شود.
پلکان خدمات Aircraft Mainteance Stairs
پلکان خدمات امکان دسترسی تکنسین‌های نگهداری به زیر هواپیما یا قسمت‌های بالایی آن را فراهم می‌آورد.
کشنده یا یدک کش Tug
کشنده‌ها بخش مهمی از خدمات پشتیبانی زمینی در فرودگاه‌ها انجام می‌دهند. آنها تجهیزاتی که نمی‌توانند به تنهایی حرکت کنند، مانند گاری‌های حمل ساک، واحدهای تهویه مطبوع، ایر استارترها، گاری‌های توالت و … را جابجا می‌کنند.
تراکتور پوش بک Pushback Tug And Tractor
پوش بک در عملیات هوانوردی فرودگاهی به معنای حرکت به عقب هواپیما و دور شدن آن از گیت فرودگاه استفاده می‌شود. این عملیات با استفاده از یک وسیله نقلیه با ارتفاع کم و ویژگی‌های خاص، که به نام “پوش بک تراکتور” شناخته می‌شود، انجام می‌شود.
بسیاری از هواپیماها قادر هستند با استفاده از نیروی معکوس خود (trust reverse) بر روی زمین به سمت عقب حرکت کنند، اما این عمل ممکن است منجر به آسیب دیدن ساختمان‌های ترمینال شود، زیرا خروجی نیروی موتور ممکن است موادی مانند ماسه و شن را به داخل موتور کشیده و تجهیزات داخلی موتور را خراب کند.
بنابراین، استفاده از پوش بک به عنوان روشی مناسب‌تر و ایمن‌تر برای حرکت هواپیما و جلوگیری از آسیب به ساختمان‌ها و تجهیزات فرودگاه ترجیح داده می‌شود.
تراکتورهای پوش بک برای قرار دادن بهتر زیر دماغه هواپیماها با ساختاری کم ارتفاع طراحی می‌شوند. این تراکتورها باید قادر به ارائه کشش کافی باشند و گاهی اوقات می‌توانند وزنه‌های اضافی را اضافه کنند تا این کشش بهبود یابد.
تراکتورهای معمولی برای هواپیماهای بزرگ با وزن تا ۵۴ تن استفاده می‌شوند و اغلب دارای یک کابین راننده هستند که می‌تواند برای راحتی در عقب کشیدن هواپیما و وارد شدن زیر دماغه آن بالا برود و پایین آید.
پوش بک تراکتورها به دو نوع تقسیم می‌شوند: تراکتورهای معمولی که از towbar (میله اتصال) برای اتصال چرخ دماغه هواپیما به تراکتور استفاده می‌کنند، و تراکتورهای بدون towbar که به آنها TBL (تراکتور بدون towbar) می‌گویند.
در تراکتورهای معمولی، towbar برای اتصال چرخ دماغه هواپیما به تراکتور استفاده می‌شود. این تراکتورها به زیر دماغه هواپیما متصل شده و با کنترل towbar می‌توانند هواپیما را به سمت عقب حرکت دهند و در زمان لازم زیر دماغه هواپیما را به دقت قرار دهند.
TBL ها به جای towbar از یک سیستم دیگر برای کنترل هواپیما استفاده می‌کنند. آنها چرخ دماغه هواپیما را بالا می‌برند و به تراکتور اجازه می‌دهند که به طور مستقیم هواپیما را کنترل کند. این روش می‌تواند عملکرد عقب کشیدن هواپیما را سریع‌تر و دقیق‌تر کند و به خلبان این امکان را می‌دهد که بدون نیاز به حضور داخل هواپیما، هدایت آن را انجام دهد.
ماشین یخ زدایی De/anti-icing Vehicle
عملیات یخ زدایی و ضد یخ زدایی بر روی هواپیما باعع استفاده از وسایل نقلیه ویژه انجام می‌شود. این وسایل نقلیه دارای بوم‌هایی هستند که به وسیله آنها، مواد مخصوصی که به ذوب یخ روی هواپیما کمک می‌کنند و جلوی تشکیل دوباره یخ را در هنگام انتظار هواپیما بر روی زمین می‌گیرند، بر روی بدنه خارجی هواپیما پاشیده می‌شود.
یخ زدایی (De-Icing) عملیاتی است که به منظور حذف برف، یخ و شبنم از سطح یک هواپیما انجام می‌شود. این عملیات از طریق روش‌های مکانیکی، حرارتی و شیمیایی انجام می‌شود. روش‌های مکانیکی شامل استفاده از روکش لاستیکی روی بال و بدنه هواپیما، خراشیدن و هل دادن یخ می‌شود. روش حرارتی شامل استفاده از هوای گرم موتورها برای ذوب کردن یخ است. روش شیمیایی شامل پاشیدن مایعات ضد یخ است که علاوه بر حذف یخ از سطح، از تشکیل دوباره یخ نیز جلوگیری می‌کند.
ضد یخ زدایی (Anti-Icing) به معنای استفاده از مواد شیمیایی است که به جای حذف یخ، از تشکیل آن روی سطح جلوگیری می‌کنند. این مواد عمل می‌کنند تا سطح هواپیما را تا زمان مشخصی در برابر تشکیل یخ حفظ کنند.
به طور کلی، عملیات یخ زدایی و ضد یخ زدایی با استفاده از مکانیک، حرارت و شیمیا، یا ترکیبی از این روش‌ها، بر روی هواپیماها انجام می‌شود تا از مشکلات ناشی از تشکیل یخ بر روی سطح آنها جلوگیری شود.
در روش مکانیکی برای یخ زدایی، یک روکش لاستیکی قابل ارتجاع بر روی لبه‌های جلویی و سایر سطوح هواپیما نصب می‌شود. این روکش با انقباض و انبساط متناوب، برای شکستن یخ از سطوح استفاده می‌شود. این روش به ویژه برای حذف یخ از بدنه و بال‌های هواپیما کاربرد دارد.
در روش حرارتی، هوای گرم از موتورهای هواپیما به سمت سطوحی که نیاز به حفظ از یخ دارند، هدایت می‌شود. این روش برای حذف یخ از سطوح به کار می‌رود و تأثیری بر روی شکستن یخ ندارد. برخی از سطوح نیز می‌توانند با استفاده از سیستم‌های گرمایش الکتریکی، گرم شوند تا از تشکیل یخ جلوگیری کنند.
در روش شیمیایی، الکل یا سایر مایعات ضد یخ بر روی سطوح مختلف بدنه و بال هواپیما پاشیده می‌شود. این مواد بر اساس شرایط دما و رطوبت آن لحظه انتخاب می‌شوند و هرکدام از این مواد یک زمان مشخصی دارند که پس از آن منقضی می‌شوند. این روش برای جلوگیری از تشکیل یخ و نگهداری سطوح از یخ در شرایط سرد و مرطوب مفید است.
در کل، این سه روش به منظور مدیریت یخ زدایی و ضد یخ زدایی بر روی هواپیماها استفاده می‌شوند، هر کدام با ویژگی‌ها و کاربردهای خود به منظور حفظ ایمنی و عملکرد بهینه هواپیما در شرایط مختلف آب و هوایی
ماشین آتش نشانی و نجات Aircraft Rescue And Firefighting
آتش‌نشانی و نجات فرودگاهی یا ARFF، به عنوان یکی از واحدهای عملیاتی حیاتی در فرودگاه‌ها، مسئول حفظ ایمنی زمینی در مواجهه با حوادث حریق و نجات افراد است. خودروهای آتش‌نشانی در این واحد باید دارای ویژگی‌های خاصی باشند که شامل سرعت، ظرفیت حمل آب، قابلیت عملکرد در محیط‌های جاده‌ای و توانایی تخلیه مایعات آتش‌نشانی مناسب باشد.
هنگام وقوع حادثه‌ای که ممکن است به صدمه به اموال فرودگاه منجر شود، آب و دیگر مواد آتش‌نشانی باید به گونه‌ای حمل شوند که بتوانند به بهترین شکل ممکن حریق را مهار کنند و امکان تخلیه مسافران را تا زمان ورود وسایل کمکی دیگر به صحنه فراهم آورند. این خودروها با تجهیزاتی نظیر پمپ‌های قدرتمند، تانک‌های آب با ظرفیت مناسب، سیستم‌های پشتیبانی از آبنشانی و تجهیزات ایمنی پیشرفته مانند سیستم‌های اسپری فوم، مانیتورهای آبنشانی و سیستم‌های اطفاء حریق فشار بالا مجهز شده‌اند.
در صورت بروز حریق، آتش‌نشانان فرودگاهی با استفاده از این خودروها به سرعت به صحنه حادثه حرکت می‌کنند و با اعمال استراتژی‌های مختلف از جمله پوشش آب، پوشش فوم یا ترکیبی از هر دو، تلاش می‌کنند تا حریق را مهار و خسارات را به حداقل برسانند. همچنین، تمرینات منظم و هماهنگی با سایر واحدهای امداد و نجات فرودگاهی از جمله خدمات پزشکی اورژانس و نیروهای پلیس، در افزایش توانایی عملیاتی واحد ARFF و کاهش زمان واکنش نقش بسزایی دارند.
پرسنل ایمنی زمینی در فرودگاه‌ها نقش بسیار حیاتی در مدیریت و پاسخ به حوادث هوایی دارند. آنها باید طبق استانداردهای بین‌المللی و آموزش‌های مخصوص، به موارد زیر آموزش دیده و آماده باشند:
- آموزش اطفا حریق: شامل استفاده از مخلوط‌های فوم آتش‌نشانی و مواد شیمیایی ضد حریق برای مهار و خاموش کردن آتش در صورت بروز حریق در هواپیما یا در نزدیکی آن.
- آموزش نجات مصدومان و دور کردن مسافران: نقشهای مختلفی از جمله امدادرسانی به مصدومان، تخلیه سریع مسافران از محل حادثه و جلوگیری از ورود آنان به مناطق خطرناک را باید مسلط باشند.
- توانایی‌های فیزیکی: این شامل داشتن قد و قواره مناسب برای انجام وظایف فیزیکی سنگین و همچنین توانایی برای انجام فعالیت‌های فیزیکی در شرایط فشرده و استرس زا است.
- توانایی‌های روانی و روحی: این شامل جسارت، شجاعت، خونسردی، هوشیاری و ذکاوت در مواجهه با شرایط بحرانی و حوادث غیرمترقبه است. پرسنل باید قادر به اتخاذ تصمیمات سریع و انعطاف‌پذیر در شرایط فشرده باشند.
- تمرینات منظم: برای حفظ این توانایی‌ها، پرسنل باید به صورت روزانه، هفتگی و ماهانه تمرینات انجام دهند و در مواقع لزوم از سیمولاتورهای واقعی یا مجازی استفاده کنند تا به سطح آمادگی لازم برای واکنش به هر نوع حادثه غیرمنتظره دست یابند.
- زمان واکنش: زمان بسیار مهمی است که پرسنل ایمنی زمینی باید در عرض ۳ دقیقه پس از اعلام بروز حادثه تا حاضری در محل حادثه داشته باشند، تا بتوانند اقدامات اطفا حریق و نجات مسافران را به صورت سریع و موثر انجام دهند.
استفاده از ابزارهای مناسب مانند آموزش‌های مداوم و استفاده از تکنولوژی مدرن به پرسنل این امکان را می‌دهد تا در مواجهه با هر نوع حادثه، به بهترین شکل ممکن عمل کنند و ایمنی مسافران و اموال فرودگاه را حفظ کنند.